Parafia pw. Świętego Wojciecha

W 1942 r. pierwszym duszpasterzem młodych, choć jeszcze nieoficjalnie, zostałks. prałat Stanisław Bełch. Nominację na to miejsce otrzymał z rąk ministra Folkierskiego (czerwiec 1945 r.), i z rąk ks. bpa Józefa Gawliny. Duszpasterstwo Akademickie zainstalowało się w kaplicy Little Brompton Oratory, należąca do angielskich oratorianów. Przy pomocy ks. Bełcha zawiązało się Zrzeszenie Studentów i Absolwentów Polskich na Uchodźctwie, otwarto szkołę w Pitsford Hall, uruchomiono w 1946 r. Hospicjum św. Stanisława, które pełniło rolę domu studenckiego i ośrodka duszpasterskiego, przy 21 Earl’s Court Square. Hospicjum, oprócz miejsc noclegowych oraz kaplicy, miało pomieszczenia biurowe, użytkowane przez organizacje społeczne, świetlicę oraz kuchnię. Ze stołówki korzystali studenci mieszkający w hospicjum oraz poza nim. Zadaniem bursy, oprócz zapewnienia bytu materialnego polskim studentom, była troska o ich duchowy rozwój. W ramach akademika – również z inicjatywy ks. Bełcha – funkcjonowało Koło Życia Wewnętrznego św. Stanisława (dla starszych studentów) oraz Koło Tomistyczne (dla młodszych).

W hospicjum znalazło swoją siedzibę także Polskie Katolickie Stowarzyszenie Uniwersyteckie (PKSU) „Veritas”, zainicjowane w 1945 r., które w każdą sobotę organizowało „Gospodę pod dzwonnicą”. W ramach przygotowywanych wieczorów miejsce miały występy o charakterze literackim (nieraz improwizowane), poczęstunek oraz wspólne tańce. W hospicjum działał klub filmowy, którego celem było prezentowanie filmów o wysokiej wartości artystycznej i moralnej (niekoniecznie o tematyce religijnej), oraz biblioteka i czytelnia. Istniała możliwość wypożyczenia literatury pięknej i książek o tematyce religijnej. W ramach czytelni dostępne były czasopisma polskie, angielskie i francuskie. Ośrodek podobny do Hospicjum św. Stanisława działał również w Irlandii. W Cork, na 9 Dyke Parade, Polacy mieli hospicjum studenckie, które było prowadzone przez PKSU „Veritas”. Po wojnie na życzenie Stolicy Apostolskiej z Koła Tomistycznego i Koła św. Stanisława ks. Bełch uczynił reprezentację polskiej młodzieży w Pax Romana. W tym czasie założył najpierw Katolicki Fundusz Wydawniczy, który potem przekształcił w Katolicki Ośrodek Wydawniczy (KOW) „Veritas”, jedyne wydawnictwo niezależne katolickie dla Polaków w okresie niewoli sowieckiej po II wojnie. W 1947 r. Fundusz „Veritas” przejął administrację Hospicjum św. Stanisława, tworząc tam ośrodek wydawniczy.

Od 1948 r. Duszpasterstwo Akademickie przejął ks. kanonik Tadeusz Kirschke. Kontynuował pracę podjętą przez swojego poprzednika. Jednak w 1952 r. przeniósł się do Monachium, gdzie pracował w Rozgłośni „Radio Wolna Europa”. Po wielu latach powrócił do Anglii i podjął ponowną współpracę z Duszpasterstwem Akademickim. Po niedługim czasie zrezygnował z tej pracy ze względu na zdrowie.

Zastępcą Ks. Kirschke podczas Jego pobytu w Niemczech był ks. kanonik Henryk Kornacki. Okres ten wyróżnił się szczególnie organizowaniem pielgrzymek do sanktuarium w Walsingham, pełniącego ważną rolą w życiu Kościoła katolickiego i anglikańskiego na Wyspach Brytyjskich.

Po śmierci ks. Kornackiego, Duszpasterstwo Akademickie prowadził ks. prałat Kazimierz Krzyżanowski, więzień obozów w Rottenbergu,

Buchenwaldzie i Dachau, potem kapelan 12 pułku Ułanów Podolskich we Włoszech i w Anglii. W 1961 r. został przeniesiony do Nottingham, gdzie zmarł 14 X 1988 r. Po ks. Krzyżanowskim Duszpasterstwem Akademickim zajęli się na krótko ks. prałat Jan Szponar i ks. dr Józef Kołodziejczyk. W tym czasie, w 1961 r. doszły do skutku starania o światynię dla Polaków w środkowym Londynie. Polskie duszpasterstwo, zarówno parafialne, jak i akademickie, przeniosło się w 1963 r. z Brompton Oratory do kościoła pw. św. Andrzeja Boboli. Duszpasterstwo Akademickie straciło wtedy chwilowo swój indywidualny wyraz i przeżyło własny zmierzch.

Po dłuższej przerwie o nową, trwalszą formę Duszpasterstwa Akademickiego bardzo mocno zabiegali profesorowie Imperial College, Henryk Sawistowski i Andrzej Folkierski, oraz studenci ze Zrzeszenia. W wyniku ich starań, 9 IX 1974 r. bp Władysław Rubin (od 1979 r. kardynał), po śmierci abpa Józefa Gawliny delegat prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego do opieki nad emigracją i uchodźstwem polskim (1964-1980), za zgodą angielskich katolickich władz kościelnych, mianował Duszpasterzem Akademickim na Londyn i Anglię ks. prałata Tadeusza Kuklę.

Praca nowego duszpasterza nie była łatwa. Brakowało ośrodka duszpasterskiego i zaplecza materialnego. Pewnym ułatwieniem był fakt ogromnej życzliwości zarówno wobec osoby duszpasterza, jak i dla Duszpasterstwa. Pierwszym mieszkaniem był pokój w kapelani studenckiej More House na 53 Cromwell Rd (Univeristy Chaplaincy). Tam też organizowane były Msze święte i odbywały się pierwsze spotkania z młodzieżą. Po upływie roku życie duszpasterskie przemieściło się z powrotem do Little Brompton Oratory, do kaplicy, która po dzień dzisiejszy służy Duszpasterstwu Akademickiemu.
Duszpasterzowi Akademickiemu przypadła w tym czasie rola kapłana – społecznika. W 1981 r. do dyspozycji duszpasterza oddany został hostel, położony w ekskluzywnej dzielnicy Londynu na 44 Ennismore Garden. Należał on do sióstr zmartwychwstanek. I właśnie w nim zainstalował się ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego, z kaplicą i akademikiem. Dom mógł wówczas zapewnić czasowe zamieszkanie około 20 osobom i niejednokrotnie stanowił wielką ostoję dla młodych Polaków, przyjeżdżających do Londynu. W licznych przypadkach duszpasterstwo nie tylko użyczało dachu nad głową, ale pomagało w znalezieniu pracy, w otrzymaniu stypendium, udzielało rekomendacji w Polakom wchodzącym w nowe środowisko. Hostel istniał do momentu sprzedania go przez siostry w 1987 r.
Zmiana właściciela hostelu odbiła się negatywnie na działalności Duszpasterstwa i postawiła jego duszpasterza w trudnej sytuacji mieszkaniowej. Ks. Kukla przyjął wówczas na mieszkanie na 1 Kensington Gate inż. Mieczysław Harusewicz. Kancelaria Duszpasterstwa przeniosła się wówczas na dłuższy czas do Ogniska Polskiego na 55 Exhibition Rd.
Codzienne Msze święte od 1989 r. odprawiane były w Maria Assumpta Chapel, na 23 Kensington Square, należącej do Sisters of Assumption, niedzielne natomiast kontynuowane były w Little Brompton Oratory.

Działalność Duszpasterstwa Akademickiego obejmowała szeroki zakres potrzeb duchowych, religijnych, kulturalnych i charytatywnych. Koncentrowała się m.in. na organizowaniu adwentowych i wielkopostnych rekolekcji, zainaugurowanych przez bpa Bohdana Bejze, grup biblijnych i modlitewnych, prelekcji z różnych dziedzin wiedzy, grup dyskusyjnych, wycieczek, zabaw młodzieżowych i aktywności sportowych. Utworzono w ten sposób nieformalny Klub Inteligencji Katolickiej, mający ogromny wpływ na życie Kościoła Katolickiego wśród Polaków na emigracji. Z prelekcjami zapraszani byli w tym czasie znamienici goście, wśród których nie zabrakło dostojników kościelnych i wybitnych naukowców. Wśród zaproszonych gości byli m.in. kard. Józef Glemp, Prymas Polski, kard. Władysław Rubin, kard. Henryk Gulbinowicz, abp Tadeusz Gocłowski, abp Szczepan Wesoły, abp Henryk Muszyński, abp Alfons Nossol, abp Stanisław Nowak, bp Bohdan Bejze, bp Edward Materski, ks. Jerzy Mirewicz SJ, ks. Karol Zieliński, ks. Stanisław Świerczyński, ks. Tadeusz Koczwara, ks. Paweł Jasiński, ks. Jan Mikulski, ks. Józef Matysiak, ks. Tadeusz Sporny SJ, ks. dr Władysław Wyszowadzki, ks. dr Henryk Posłuszny, ks. Antoni Dębski SDB, ks. Paweł Przybylski, ks. Adam Szczerbiński, ks. prof. Janusz Pasierb, ks. prof. Roman Dzwonkowski, ks. prof. Andrzej Szostek, o. Krzysztof Kasznica, ks. dr Stanisław Kowalczyk, ks. dr Stanisław Brzozowski, ks. dr Kazimierz Kurek, s. Bożena Medeksza, dr Stanisław Andrzejewski, Zofia Archibald-Szymańska, prof. Władysław Bartoszewski, prof. Józef Biliński, Małgorzata Bryczyńska, prof. Wiesław Chrzanowski, Ryszard Czarnecki, red. Antoni Czułowski, dr Zygmunt Dąbek, inż. Wojciech Dłużewski, prof. Kazimierz Dopierała, dr Krzysztof Dybciak, dr Stefan Frankiewicz, dr Józef Garliński, Jędrzej Giertych, Andrzej Gwiazda, dr Andrzej Jonscher, Marek Jurek, prof. Jerzy Koczy, Janina Kwiatkowska, dr Alina Lichtarowicz, Eugeniusz Lubomirski, Antoni Macierewicz, dr Włodzimierz Mier-Jędrzejowicz, Czesław Miłosz, Kornel Morawiecki, dr Alicja Moskalowa, prof. Mieczysław Paszkiewicz, prof. Jerzy Pietrkiewicz, dr Krystyna Płachcińska, red. Antoni Pospieszalski, gen. Klemens Rudnicki, dr Alina Siomkajło, prof. Jerzy Starnawski, inż. Olgierd Stepan, prof. Władysław Stróżewski, Anna Szczepanowska, A. i R. Szymańscy, Aleksander Tomski, prof. Jerzy Wojciechowski, Cecylia Wołkowińska, komandor Bohdan Wroński, Małgorzata Zajączkowska, red. Karol Zbyszewski.
Duszpasterstwo Akademickie zaangażowane było również w niesienie pomocy najbardziej potrzebującym. Rozciągało w tym czasie stałą opiekę duchową nad chorymi w szpitalu Mabledon. Grupy młodzieży, wraz z duszpasterzem, regularnie odwiedzały chorych Polaków, spędzając z nimi całe popołudnia. Włączyło się także czynnie w coroczną pielgrzymkę krzyży, organizowana przez Aid to the Church in Need, dla zwrócenia uwagi świata na prześladowanie Kościoła w krajach komunistycznych. Stało się także organizatorem wielu inicjatyw religijnych, jak np. Fr. Popiełuszko Memorial Mass for the Martyrs of the XX Century.

Duszpasterstwo Akademickie stało się niezwykle ważnym pomostem pomiędzy Polakami na emigracji i przyjeżdżającymi z Polski, łamiąc niejednokrotnie bariery pomiędzy tymi dwoma środowiskami Polaków. 28-letnia posługa ks. prałata Tadeusza Kukli jako Duszpasterza Akademickiego wywarła ogromny wpływ na obecny kształt polskiej emigracji na Wyspach Brytyjskich, a osoby, które przeszły przez Duszpasterstwo, do dzisiaj są filarami wielu organizacji, zarówno kościelnych, jak i społecznych.

Po nominacji ks. prałata Tadeusza Kukli na Wikariusza Delegata dla Polaków w Anglii i Walii w 2002 r., Duszpasterze Akademiccy często się zmieniali, co nie sprzyjało integracji wspólnoty. Nie mniej każdy z nich pozostawił trwały ślad w pracy duszpasterskiej akademickiej wspólnoty. Odpowiedzialnymi kapłanami za Duszpasterstwo byli kolejno: ks. prof. Franciszek Kampka, od września 2002 r. do maja 2003 r., ks. Tadeusz Białas Cor, od maja do września 2003 r., ks. Mirosław Cukier, od września 2003 r. do września 2004 r., ks. dr Jerzy Breś, od września 2004 r. do lipca 2005 r., ks. Sławomir Hermanowicz, od lipca do września 2005 r., ks. dr Mirosław Łanoszka, od września 2005 r. do sierpnia 2006 r., od września 2006 do września 2007r. ks. dr Romuald Szczodrowski, od września 2007 r. do sierpnia 2008 r ks. Marek Reczek, od września 2008 r. do sierpnia 2009 rks. Andrzej Marszewski MSFS, a od września 2009 r. do września 2014 ks. Grzegorz Stachurski. Od września duszpasterzem i proboszczem jest ks. Bartosz Rajewski.

Aktualnie polska parafia akademicka na South Kensington przeżywa swój ponowny rozkwit i podobnie, jak kiedyś, jej działalność obejmuje szeroki zakres inicjatyw duchowych, religijnych, kulturalnych i charytatywnych. Pośród wielu przejawów aktywności, na pierwszy plan wysuwają się m.in. liczne rekolekcje, prelekcji z różnych dziedzin wiedzy, konferencje, wykłady, koncerty, premiery filmów i książek oraz liczne pielgrzymki. Zmienili się też parafianie. Dzisiaj są to przede wszystkim młode polskie rodziny, które – urzeczone pięknem tego miejsca – przybywają do Little Brompton Oratory ze wszystkich stron Londynu. Dzisiaj jest to otwarta na każdego wspólnota ludzi wierzących, wątpiących i poszukujących. Z uwagi na zmianę duszpasterskiego charakteru oraz dla uczczenia Jubileuszu 1050-lecia Chrztu Polski, w dniu 9 października 2016 roku, dawnej polskiej parafii i Duszpasterstwu Akademickiemu na South Kensington w Londynie, decyzją ks. prał. Stefana Wylężka – Rektora Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, został nadany tytuł i patronat Św. Wojciecha, biskupa i męczennika. Gościliśmy wówczas ks. abp. Henryka J. Muszyńskiego, który dokonał wprowadzenia relikwii Głównego Patrona Polski. 

W marcu 2020 roku, gdy wybuchła epidemia COVID-19, wszystkie kościoły w Wielkiej Brytanii zostały czasowo zamknięte. Gdy rząd w lipcu 2020 roku zezwolił na korzystania z kościołów, mieliśmy nadzieję, na rychły powrót do Little Brompton Oratory. Tak się jednak nie stało. W lipcu 2021 roku, po niemal 80 latach obecności w Little Brompton Oratory, decyzją Ojców Oratorianów, Polacy zostali pozbawieni możliwości korzystania z tego wyjątkowego miejsca. Ta niezrozumiała, ale też krzywdząca i w pewnym sensie niesprawiedliwa dla naszej parafii decyzja nie tylko uniemożliwiła nam podjęcie intensywnych działań koniecznych do odtworzenia zniszczonego przez pandemię duszpasterstwa, ale również skutecznie utrudniła nam zwyczajne funkcjonowanie. W tym czasie bardzo boleśnie doświadczyliśmy swoistej „kościelnej bezdomności” i marginalizacji.

Po ponad roku znacznie ograniczonego korzystania z kościoła Maria Assumpta Chapel na High Street Kensington oraz wielu miesiącach intensywnych poszukiwań, udało nam się znaleźć wspólnotę, która pragnie nas przyjąć i użyczyć nam swojej świątyni, gdzie będziemy mogli kontynuować zakłócony przez pandemię oraz decyzję Ojców Oratorianów dynamiczny rozwój naszej parafii. Jest to jednak wspólnota Kościoła anglikańskiego.

Po otrzymaniu stosownych pozwoleń oraz sfinalizowaniu kwestii prawno-finansowych, inaugurację naszej obecności w nowym miejscu zorganizowaliśmy w Niedzielę Miłosierdzia, tj. 24 kwietnia 2022 roku. Za wyborem takiego terminu przemawiał również fakt, że obchodziliśmy wówczas nasz parafialny odpust ku czci naszego patrona – św. Wojciecha. Uroczystości odpustowe poprzedziły dwudniowe rekolekcje prowadzone przez o. Adama Szustaka OP, który również wygłosił odpustową homilię. 

St Cuthbert's Church jest wyjątkowo pięknym kościołem anglikańskim klasy pierwszej (High Church / Anglo-Catholicism) znajdującym się przy 50 Philbeach Gardens, Earls Court, London SW5 (dzielnica Kensington & Chelsea). Kościół został zbudowany w latach 1884–87 według projektu architekta Hugha Roumieua Gougha. Proboszczem parafii jest Rev'd Fr Paul Bagott. Więcej informacji na temat kościoła można znaleźć na stronie internetowej pod adresem: https://www.saintcuthbert.org/.

W najbliższym czasie nie planujemy zorganizowania Mszy św. wieczornej. Sytuacja może jednak z czasem ulec zmianie, gdy nasza parafia zacznie znów normalnie funkcjonować i zauważymy przypływ wiernych. Planujemy natomiast zachować dostępność Mszy św. w kościele św. Patryka na West Hendon, gdzie z tygodnia na tydzień w Mszach św. uczestniczy coraz więcej osób. W tej chwili jest to już ponad 100 wiernych w każdą niedzielę.

Rada Parafialna przygotowuje także parafialną kawiarnię w krypcie kościoła św. Kutberta. Aktualnie trwają prace remontowe w krypcie, które wiążą się ze znacznymi inwestycjami.

Warto odnotować, że słynny polski chór - „Coro dell’Angelo”, który został pozbawiony możliwości korzystania z polskiego kościoła przy Devonia Rd w Londynie, jako „bezdomny chór” również znalazł u nas swoje miejsce.

Źródła:

• J. Bełch, Ks. Stanisław Franciszek Bełch, Premislia Christiana, tom IV (1990/1991) Przemyśl 1992.
• Z Jagodziński, Dwudziestolecie Duszpasterstwa Akademickiego, „Tydzień Polski” z 5 XI 1994, s. 9-10.
• Romejko, Nauczyciele i wychowawcy polskiej młodzieży w Wielkiej Brytanii – ks. Stanisław Bełch i ks. Józef Jarzębowski, referat wygłoszony 18 X 2004 w ramach sympozjum polonijnego nt. Funkcje i zadania elit w środowiskach polonijnych w Bydgoszczy, zorganizowanego przez Akademię Bydgoską im. Kazimierza Wielkiego i Światową Radę Badań nad Polonią, [online], http://www.romejko.com/opracowanie6.htm
• E. Rusin, Poglądy i działalność społeczna Księdza Stanisława Bełcha na emigracji, praca doktorska pisana pod kierunkiem ks. Henryka Skowrońskiego, ATK Warszawa 1998.
• Siomkajło, W pracy i w obrzędzie, „Gazeta Niedzielna” z 2 VII 1989, nr 27/2135.
• Simokajło, Duszpasterstwo Akademickie, [mps], Archiwum Duszpasterstwa Akademickiego.